Bu içerik, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı mevzuatına ve tıbbi etik kurallara uygun olarak, toplum sağlığını korumak ve bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Herhangi bir tanı, tedavi garantisi veya yönlendirme içermez. En doğru bilgi için yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Kalp kapak hastalıkları, kalbin dört kapağından birinin veya birkaçının düzgün çalışmaması sonucu ortaya çıkan durumlardır. Kapaklar daralabilir (stenoz), tam kapanmayabilir (yetmezlik) veya her ikisi birden olabilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile hastaların büyük çoğunluğu normal yaşamlarına devam edebilir. Bu yazımda, kalp kapak hastalıklarının türlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini ve güncel tedavi seçeneklerini detaylı olarak ele alacağım.
Kalp Kapakları ve Görevleri#
Kalp, dört odacıktan (iki kulakçık, iki karıncık) ve dört kapaktan oluşur. Kapaklar, kanın tek yönde akmasını sağlayan tek yönlü valf görevi görür:
Aort Kapağı#
- Sol karıncık ile aort (ana atardamar) arasında
- Kanın vücuda pompalanmasını kontrol eder
- En sık hastalanan kapaktır
Mitral Kapağı#
- Sol kulakçık ile sol karıncık arasında
- Akciğerlerden gelen oksijenli kanın geçişini sağlar
- İkinci en sık hastalanan kapaktır
Triküspit Kapağı#
- Sağ kulakçık ile sağ karıncık arasında
- Vücuttan dönen kirli kanın geçişini sağlar
Pulmoner Kapağı#
- Sağ karıncık ile pulmoner arter arasında
- Kanın akciğerlere pompalanmasını kontrol eder
Kalp Kapak Hastalıklarının Türleri#
Kapak hastalıkları iki ana kategoride incelenir:
Kapak Darlığı (Stenoz)#
Kapak yaprakçıkları sertleşir veya yapışır, açılma kısıtlanır. Kan akımı zorlaşır ve kalp daha fazla çalışmak zorunda kalır.
Aort Darlığı (Aort Stenozu):
- En sık görülen kapak hastalığı
- Yaşlanma, kireçlenme veya doğuştan iki yaprakçıklı kapak nedeniyle
- Ciddi vakalarda göğüs ağrısı, bayılma, nefes darlığı
- Tedavi edilmezse 2-3 yıl içinde ölümcül olabilir
Mitral Darlığı (Mitral Stenoz):
- Genellikle romatizmal ateş sonrası gelişir
- Türkiye’de hala sık görülür
- Nefes darlığı, çarpıntı, atriyal fibrilasyon riski
Kapak Yetmezliği (Regürjitasyon)#
Kapak tam kapanmaz, kan geriye kaçar. Kalp hem ileri hem geriye pompalamak zorunda kalır.
Mitral Yetmezliği:
- En sık görülen kapak yetmezliği
- Mitral kapak prolapsusu, iskemik kalp hastalığı, enfektif endokardit
- Yorgunluk, nefes darlığı, çarpıntı
Aort Yetmezliği:
- Aort kapağı tam kapanmaz
- Hipertansiyon, aort kökü genişlemesi, enfeksiyon
- Çarpıntı, nefes darlığı, göğüs ağrısı
Triküspit Yetmezliği:
- Genellikle sol kalp hastalıklarına ikincil
- Bacaklarda şişlik, karın şişliği, yorgunluk
Kalp Kapak Hastalıklarının Nedenleri#
Dejeneratif (Yaşa Bağlı)#
- Kapak yaprakçıklarının yaşla birlikte sertleşmesi ve kireçlenmesi
- Özellikle aort darlığında en sık neden
- 65 yaş üstünde sıklığı artar
Romatizmal Kalp Hastalığı#
- Tedavi edilmemiş streptokok boğaz enfeksiyonu sonrası
- Özellikle mitral kapağı etkiler
- Gelişmekte olan ülkelerde hala önemli bir neden
- Türkiye’de azalmakla birlikte görülmeye devam ediyor
Doğuştan (Konjenital)#
- Biküspit aort kapağı (iki yaprakçıklı)
- Normal üç yaprakçık yerine iki yaprakçık
- Erken yaşta aort darlığı veya yetmezliği
Enfektif Endokardit#
- Kapak üzerinde bakteri enfeksiyonu
- İntravenöz ilaç kullanımı, diş enfeksiyonları, kalp kapağı protezi
- Acil tedavi gerektirir
Miyokard Enfarktüsü (Kalp Krizi)#
- Papiller kas hasarı sonucu mitral yetmezliği
- Akut veya kronik olabilir
Diğer Nedenler#
- Marfan sendromu
- Sistemik lupus eritematozus
- Karsinoid sendrom
- Radyasyon tedavisi
- Bazı ilaçlar
Belirtiler#
Kapak hastalıkları yavaş ilerlediğinde uzun süre belirti vermeyebilir. Belirtiler genellikle hastalık ilerledikçe ortaya çıkar:
Yaygın Belirtiler#
- Nefes darlığı: Efor sırasında veya yatarken
- Yorgunluk: Olağandışı halsizlik
- Çarpıntı: Düzensiz veya hızlı kalp atışı
- Göğüs ağrısı: Özellikle efor sırasında
- Baş dönmesi veya bayılma: Özellikle aort darlığında
- Ayak bileklerinde şişlik: Sağ kalp yetmezliği belirtisi
Ciddi Belirtiler (Acil Müdahale Gerektirir)#
- Ani ve şiddetli nefes darlığı
- Göğüs ağrısı ile birlikte bayılma
- Pembe köpüklü balgam (akciğer ödemi)
- Ateş ile birlikte yeni üfürüm (endokardit şüphesi)
Acil Uyarı: Ani nefes darlığı, bayılma veya şiddetli göğüs ağrısı durumunda hemen 112’yi arayın!
Tanı Yöntemleri#
Fizik Muayene#
- Stetoskopla kalp seslerinin dinlenmesi
- Üfürüm (murmur) tespiti
- Üfürümün yeri, zamanlaması ve şiddeti değerlendirilir
Ekokardiyografi (Kalp Ultrasonu)#
Tanının temel taşıdır:
- Transtorasik ekokardiyografi (TTE): Göğüs duvarından yapılır
- Transözofageal ekokardiyografi (TEE): Yemek borusundan, daha detaylı görüntü
- Kapak yapısı, hareket, darlık/yetmezlik derecesi
- Kalp odacık boyutları ve fonksiyonu
- Pulmoner basınç tahmini
Elektrokardiyogram (EKG)#
- Kalp ritmi değerlendirmesi
- Atriyal fibrilasyon tespiti
- Sol ventrikül hipertrofisi bulguları
Göğüs Röntgeni#
- Kalp büyüklüğü
- Akciğer konjesyonu
- Kapak kireçlenmesi
Kardiyak MR#
- Detaylı kalp yapısı ve fonksiyonu
- Yetmezlik miktarının kesin ölçümü
- Miyokard fibrozisi değerlendirmesi
Kardiyak Kateterizasyon#
- Koroner arter hastalığı değerlendirmesi (ameliyat öncesi)
- Basınç ölçümleri
- Darlık derecesinin kesin tespiti
Tedavi Yaklaşımları#
Tedavi, hastalığın türüne, şiddetine ve hastanın durumuna göre belirlenir:
Tıbbi Tedavi (İlaç)#
Kapak hastalığını tedavi etmez ancak belirtileri kontrol eder:
- Diüretikler: Sıvı birikimini azaltır
- Beta blokerler: Kalp hızını kontrol eder
- ACE inhibitörleri/ARB’ler: Kan basıncını düşürür
- Antikoagülanlar: Pıhtı oluşumunu önler (özellikle AF’de)
- Antiaritmikler: Ritim bozukluklarını kontrol eder
Cerrahi Kapak Onarımı#
Mümkün olduğunda tercih edilir, özellikle mitral kapakta:
Avantajları:
- Kendi kapağı korunur
- Antikoagülan ihtiyacı azalır
- Daha iyi uzun dönem sonuçlar
Onarım Teknikleri:
- Kapak halkası (annuloplasti)
- Yaprakçık onarımı
- Korda onarımı veya transferi
Cerrahi Kapak Değişimi#
Onarım mümkün değilse kapak değiştirilir:
Mekanik Kapaklar:
- Dayanıklı, uzun ömürlü (20-30 yıl+)
- Ömür boyu antikoagülan (varfarin) gerektirir
- Genç hastalarda tercih edilir
Biyolojik (Doku) Kapaklar:
- Domuz veya sığır dokusundan
- Antikoagülan gerektirmez (ilk 3-6 ay hariç)
- 10-20 yıl dayanır, sonra dejenerasyona uğrayabilir
- Yaşlı hastalarda veya antikoagülan kullanamayanlarda tercih
Transkateter Aort Kapak İmplantasyonu (TAVI/TAVR)#
Açık kalp ameliyatı olmadan aort kapağı değişimi:
- Kasıktan veya göğüsten kateterle yapılır
- Yüksek riskli veya ameliyat edilemez hastalarda
- Giderek daha genç hastalarda da uygulanıyor
- Hastanede kalış süresi kısa (2-5 gün)
- Hızlı iyileşme
Endikasyonlar:
- Ciddi aort darlığı
- Yüksek cerrahi risk
- 75 yaş üstü hastalar (giderek genişliyor)
Transkateter Mitral Kapak Girişimleri#
- MitraClip: Mitral yetmezliğinde kapak yaprakçıklarını birleştirme
- Transkateter mitral kapak değişimi: Gelişmekte olan teknoloji
Balon Valvüloplasti#
- Kateterle daralmış kapağın genişletilmesi
- Mitral darlığında etkili (özellikle romatizmal)
- Aort darlığında geçici çözüm (TAVI’ye köprü)
Ameliyat Sonrası Bakım#
Erken Dönem#
- Yoğun bakım takibi
- Ağrı kontrolü
- Erken mobilizasyon
- Solunum egzersizleri
- Yara bakımı
Uzun Dönem Takip#
- Düzenli kardiyoloji kontrolleri
- Ekokardiyografi ile kapak fonksiyonu izlemi
- Antikoagülan takibi (mekanik kapakta INR kontrolü)
- Endokardit profilaksisi
Endokardit Profilaksisi#
Protez kapağı olan hastalarda bazı işlemlerden önce antibiyotik:
- Diş işlemleri (diş eti kanaması yapanlar)
- Bazı cerrahi işlemler
- Doktorunuza mutlaka protez kapağınızı bildirin
Yaşam Tarzı Önerileri#
Fiziksel Aktivite#
- Hafif-orta şiddette egzersiz genellikle güvenli
- Ağır kaldırma ve rekabetçi sporlardan kaçının
- Doktorunuzla egzersiz programı belirleyin
Beslenme#
- Tuz kısıtlaması (özellikle kalp yetmezliği varsa)
- Sağlıklı, dengeli beslenme
- Mekanik kapakta K vitamini içeren gıdalara dikkat (varfarin etkileşimi)
Diş Sağlığı#
- Düzenli diş kontrolü
- İyi ağız hijyeni
- Diş işlemlerinden önce doktorunuza danışın
Gebelik#
- Kapak hastalığı olan kadınlar gebelik öncesi değerlendirilmeli
- Mekanik kapak ve antikoagülan yönetimi özel dikkat gerektirir
- Yüksek riskli gebelik takibi
Sık Sorulan Sorular (SSS)#
Kapak hastalığı olan herkes ameliyat olmalı mı?
Mekanik kapak mı biyolojik kapak mı tercih edilmeli?
TAVI ameliyattan daha mı güvenli?
Kapak ameliyatı sonrası normal yaşama dönebilir miyim?
Protez kapak ne kadar dayanır?
Kapak hastalığı kalıtsal mıdır?
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?#
Aşağıdaki durumlarda kardiyoloji değerlendirmesi önerilir:
- Eforla gelen nefes darlığı
- Açıklanamayan yorgunluk
- Çarpıntı veya düzensiz kalp atışı
- Göğüs ağrısı
- Baş dönmesi veya bayılma
- Ayaklarda şişlik
- Muayenede üfürüm tespit edilmesi
Düzenli kardiyoloji takibi, kapak hastalıklarının erken tanısı ve uygun zamanda tedavisi için kritik öneme sahiptir.
Kalp kapak hastalıkları hakkında sorularınız varsa veya değerlendirme için randevu almak istiyorsanız, benimle iletişime geçebilirsiniz.