Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon) Nedir?

Hipertansiyon Nedir?

#

Hipertansiyon, kan basıncının sürekli olarak normal değerlerin üzerinde seyrettiği bir durumdur. Kan basıncı, kalbin kanı damarlara pompalarken damar duvarlarına uyguladığı basınçtır. Bu basınç iki değerle ifade edilir:

Sistolik basınç (büyük tansiyon): Kalp kasıldığında arterlerdeki basınç Diastolik basınç (küçük tansiyon): Kalp atımları arasında dinlenirken arterlerdeki basınç

Örneğin, 120/80 mmHg değerinde sistolik basınç 120, diastolik basınç 80’dir.

Tansiyon Değerleri ve Kategorileri

#

Amerikan Kalp Derneği ve Avrupa Kardiyoloji Derneği’nin güncel kılavuzlarına göre kan basıncı değerleri şöyle sınıflandırılır:

Türkiye’de yetişkin nüfusun yaklaşık %30’unda hipertansiyon bulunmakta ve bu oran 65 yaş üstü bireylerde %60’ların üzerine çıkmaktadır.

Hipertansiyonun Türleri

#

Primer (Esansiyel) Hipertansiyon

#

Hipertansiyon vakalarının yaklaşık %90-95’ini oluşturur. Belirli bir nedeni yoktur; genetik yatkınlık, yaşam tarzı faktörleri ve çevresel etkenler bir arada rol oynar. Genellikle yıllar içinde yavaşça gelişir.

Sekonder Hipertansiyon

#

Altta yatan başka bir sağlık sorununun sonucu olarak ortaya çıkar. Vakaların yaklaşık %5-10’unu oluşturur. Nedenleri arasında:

• Böbrek hastalıkları: Kronik böbrek yetmezliği, polikistik böbrek hastalığı
• Hormonal bozukluklar: Feokromositoma, hiperaldosteronizm, Cushing sendromu, tiroid hastalıkları
• Uyku apnesi: Obstrüktif uyku apnesi sendromu
• Aort koarktasyonu: Doğuştan aort daralması
• İlaçlar: Doğum kontrol hapları, NSAİİ ilaçlar, dekonjestanlar, bazı antidepresanlar

Sekonder hipertansiyon tedavi edildiğinde, altta yatan nedenin giderilmesiyle kan basıncı normale dönebilir.

Hipertansiyonun Belirtileri

#

Hipertansiyonun “sessiz katil” olarak anılmasının nedeni, çoğu kişide yıllarca hiçbir belirti göstermemesidir. Hastalık genellikle rutin bir sağlık kontrolünde tesadüfen keşfedilir. Ancak kan basıncı çok yüksek seviyelere ulaştığında bazı belirtiler ortaya çıkabilir:

Yaygın Belirtiler

#

• Baş ağrısı: Özellikle sabah saatlerinde, ensede zonklayıcı tarzda ağrı
• Baş dönmesi ve sersemlik hissi
• Bulanık görme: Görme keskinliğinde azalma
• Nefes darlığı: Özellikle efor sırasında
• Burun kanaması: Tekrarlayan burun kanamaları
• Yüz kızarması
• Kulak çınlaması (tinnitus)

Hipertansif Kriz Belirtileri

#

Kan basıncı çok yüksek seviyelere (180/120 mmHg üzeri) ulaştığında acil müdahale gerektiren bir durum oluşur:

• Şiddetli baş ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Nefes alamama
• Görme bozuklukları
• Bilinç değişiklikleri
• Konuşma güçlüğü
• Kol veya bacakta güçsüzlük

Risk Faktörleri

#

Hipertansiyon riskini artıran faktörler değiştirilebilir ve değiştirilemez olarak ikiye ayrılır:

Değiştirilemez Risk Faktörleri

#

• Yaş: 65 yaş üzerinde risk belirgin şekilde artar
• Cinsiyet: Genç yaşlarda erkeklerde daha sık; menopoz sonrası kadınlarda eşitlenir
• Aile öyküsü: Anne veya babada hipertansiyon öyküsü riski 2-3 kat artırır
• Etnik köken: Bazı etnik gruplarda daha yaygın
• Genetik faktörler: Belirli gen varyantları yatkınlık oluşturur

Değiştirilebilir Risk Faktörleri

#

• Obezite: Fazla kilo, kalbin daha fazla çalışmasına neden olur
• Aşırı tuz tüketimi: Günlük 5 gramın üzerinde tuz alımı
• Yetersiz potasyum alımı: Potasyum, sodyumun dengelenmesinde önemlidir
• Hareketsiz yaşam: Düzenli egzersiz yapmayanlar
• Sigara kullanımı: Damar sertliğini hızlandırır
• Alkol tüketimi: Aşırı alkol tansiyonu artırır
• Kronik stres: Uzun süreli stres hormonal dengesizliğe yol açar
• Uyku bozuklukları: Özellikle uyku apnesi
• Beslenme alışkanlıkları: Doymuş yağ, şeker ve işlenmiş gıdalar

Hipertansiyonun Komplikasyonları

#

Tedavi edilmediğinde hipertansiyon, vücudun birçok organına zarar verir:

Kardiyovasküler Komplikasyonlar

#

• Kalp krizi (Miyokard enfarktüsü): Koroner arterlerde hasar
• Kalp yetmezliği: Kalbin pompalama gücünün azalması
• Sol ventrikül hipertrofisi: Kalp kasının kalınlaşması
• Atriyal fibrilasyon: Düzensiz kalp ritmi
• Aort anevrizması ve disseksiyonu: Aort damarında genişleme veya yırtılma

Serebral (Beyin) Komplikasyonlar

#

• İnme (felç): Beyin damarlarının tıkanması veya kanaması
• Geçici iskemik atak (TİA): Mini felç
• Vasküler demans: Beyin damarlarının hasarına bağlı bunama

Böbrek Komplikasyonları

#

• Kronik böbrek hastalığı: Böbrek fonksiyonlarının ilerleyici kaybı
• Böbrek yetmezliği: Diyaliz veya nakil gerektirebilir

Göz Komplikasyonları

#

• Hipertansif retinopati: Göz dibi damarlarında hasar
• Optik nöropati: Görme siniri hasarı
• Görme kaybı

Periferik Arter Hastalığı

#

• Bacak damarlarında daralma ve tıkanma
• Yürüme mesafesinde kısalma (kladikasyon)

Hipertansiyon Tanısı

#

Hipertansiyon tanısı, doğru yapılan kan basıncı ölçümlerine dayanır:

Muayenehane Ölçümü

#

• Sessiz, sakin bir ortamda
• 5 dakikalık dinlenme sonrası
• Kol kalp hizasında, sırt destekli oturur pozisyonda
• Uygun boyutta manşetle
• Her iki koldan ölçüm
• Farklı zamanlarda en az 2-3 ölçüm

Ambulatuar Kan Basıncı Monitörizasyonu (ABPM)

#

24 saat boyunca otomatik ölçüm yapan bir cihazla takip. Gece ve gündüz değerlerini gösterir. “Beyaz önlük hipertansiyonu"nu ayırt etmede faydalıdır.

Evde Kan Basıncı Ölçümü (EKBÖ)

#

Hastanın kendi evinde düzenli ölçüm yapması. Günde en az 2 kez (sabah ve akşam), haftada 4-7 gün ölçüm önerilir.

Ek Tetkikler

#

• Kan testleri: Böbrek fonksiyonları, elektrolit düzeyleri, kan şekeri, lipid profili
• İdrar tetkiki: Protein atılımı, mikroalbüminüri
• EKG: Sol ventrikül hipertrofisi değerlendirmesi
• Ekokardiyografi: Kalp yapısı ve fonksiyonu
• Göz dibi muayenesi: Retinal damar değişiklikleri
• Karotis ultrasonu: Boyun damarlarında ateroskleroz

Tedavi Yaklaşımları

#

Hipertansiyon tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde ilaç tedavisini içerir:

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

#

Tüm hipertansiyon hastalarında tedavinin temelini oluşturur:

1. DASH Diyeti (Dietary Approaches to Stop Hypertension)

#

• Bol meyve ve sebze: Günde 4-5 porsiyon
• Tam tahıllar: Rafine tahıllar yerine
• Az yağlı süt ürünleri
• Yağsız et, balık, kümes hayvanları
• Kuruyemişler ve baklagiller
• Doymuş yağ ve şeker kısıtlaması

2. Tuz Kısıtlaması

#

• Günlük sodyum alımı 2.3 gramın (yaklaşık 1 çay kaşığı tuz) altında tutulmalı
• İdeal hedef günde 1.5 gram sodyum
• Hazır gıdalardan, turşulardan, salamura ürünlerden kaçının
• Taze baharat ve otlarla lezzet verin

3. Düzenli Fiziksel Aktivite

#

• Haftada en az 150 dakika orta şiddette aerobik egzersiz
• Veya 75 dakika yüksek şiddette egzersiz
• Yürüyüş, yüzme, bisiklet, dans
• Haftada 2-3 gün direnç egzersizleri

4. Kilo Kontrolü

#

• Vücut kitle indeksini (BMI) 18.5-24.9 arasında tutmak
• Her 1 kg kilo kaybı, kan basıncını yaklaşık 1 mmHg düşürür
• Bel çevresi: Erkeklerde <102 cm, kadınlarda <88 cm

5. Alkol Kısıtlaması

#

• Erkekler: Günde en fazla 2 standart içki
• Kadınlar: Günde en fazla 1 standart içki
• İdeal olan: Hiç tüketmemek

6. Sigarayı Bırakma

#

• Sigara, damar sertliğini hızlandırır
• Bırakmanın her yaşta faydası vardır
• Destek programlarından yararlanın

7. Stres Yönetimi

#

• Meditasyon ve mindfulness uygulamaları
• Derin nefes egzersizleri
• Yoga ve tai chi
• Hobi aktiviteleri
• Yeterli uyku (günde 7-8 saat)

İlaç Tedavisi

#

Yaşam tarzı değişiklikleri tek başına yeterli olmadığında veya başlangıçta yüksek risk varsa ilaç tedavisi başlanır:

Birinci Basamak İlaçlar

#

• ACE İnhibitörleri: Enalapril, ramipril, lisinopril
• ARB’ler (Anjiyotensin Reseptör Blokerleri): Losartan, valsartan, telmisartan
• Kalsiyum Kanal Blokerleri: Amlodipin, nifedipin, diltiazem
• Tiazid Diüretikler: Hidroklorotiyazid, indapamid

İkinci Basamak İlaçlar

#

• Beta Blokerler: Metoprolol, bisoprolol, nebivolol
• Alfa Blokerler: Doksazosin, prazosin
• Aldosteron Antagonistleri: Spironolakton, eplerenon
• Santral Etkili İlaçlar: Klonidin, metildopa

Kombinasyon Tedavisi

#

Çoğu hasta tek ilaçla hedefe ulaşamaz. Farklı mekanizmalara sahip ilaçların kombinasyonu genellikle gereklidir:

• ACE inhibitörü/ARB + Kalsiyum kanal blokeri
• ACE inhibitörü/ARB + Diüretik
• Kalsiyum kanal blokeri + Diüretik

Evde Tansiyon Ölçümü: Doğru Teknik

#

Evde tansiyon ölçümü, tedavinin izlenmesinde çok önemlidir. Doğru sonuç için:

Ölçüm Öncesi Hazırlık

#

1. Ölçümden 30 dakika önce kafein, sigara ve alkol almayın
2. Mesanenizi boşaltın
3. En az 5 dakika sakin bir ortamda dinlenin
4. Ölçüm sırasında konuşmayın

Doğru Ölçüm Pozisyonu

#

1. Sırtınız destekli, dik oturun
2. Ayaklarınız yere düz basmalı (ayak ayak üstüne atmayın)
3. Kolunuz kalp hizasında, bir masa veya yastık üzerinde desteklenmeli
4. Manşet çıplak cilde, dirseğin yaklaşık 2-3 cm üzerine sarılmalı

Ölçüm Rutini

#

1. Sabah: Kahvaltıdan ve ilaçlardan önce
2. Akşam: Akşam yemeğinden önce veya yatmadan önce
3. Her seferinde 2 dakika ara ile 2 ölçüm yapın
4. Ortalamasını kaydedin
5. Sonuçları kontrol için doktorunuza gösterin

Sık Sorulan Sorular (SSS)

#

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

#

Aşağıdaki durumlarda gecikmeden tıbbi yardım alın:

• Kan basıncı ölçümleri sürekli 140/90 mmHg üzerinde
• Şiddetli baş ağrısı, göğüs ağrısı veya nefes darlığı
• Bulanık görme veya görme kaybı
• Bilinç değişikliği veya konuşma güçlüğü
• Kol veya bacakta uyuşma, güçsüzlük
• Burun kanaması durmuyor

Düzenli tansiyon kontrolü, erken tanı ve tedavi için çok önemlidir. Hipertansiyon kontrol altına alındığında, komplikasyon riski büyük ölçüde azalır.

Tansiyon değerleriniz hakkında endişeleriniz varsa veya hipertansiyon tedavisi için danışmak istiyorsanız, benimle iletişime geçebilirsiniz.