Dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri arasında ne yazık ki ilk sırada Kalp ve Damar Hastalıkları yer almaktadır. Ancak sevindirici olan, bu hastalıkların büyük bir kısmının önlenebilir olmasıdır. Kardiyovasküler Korunma (Preventif Kardiyoloji), hastalıklar gelişmeden önce risk faktörlerini tespit edip ortadan kaldırmayı veya hastalığı olan bireylerde yaşam süresini ve kalitesini artırmayı hedefleyen tıbbın en önemli alanlarından biridir.
Kardiyovasküler Korunma Nedir?#
Kardiyovasküler korunma, tek bir işlem veya ilaç değil, bir yaşam felsefesi ve tıbbi yaklaşım bütünüdür. İki ana başlıkta incelenir:
- Primer (Birincil) Koruma: Henüz klinik olarak kalp veya damar hastalığı tanısı almamış ancak risk faktörleri taşıyan bireylerde, hastalığın hiç oluşmamasını sağlamayı hedefler. (Örn: Sigara içen, tansiyonu yüksek ancak henüz damar tıkanıklığı olmayan birinin tedavisi).
- Sekonder (İkincil) Koruma: Daha önce kalp krizi, inme geçirmiş, stent takılmış veya bypass olmuş hastalarda, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve yeni bir olayın (rekürrens) gelişmesini engellemeyi hedefler.
Kimler Risk Altındadır?#
Ateroskleroz (damar sertliği) süreci çocukluk çağında başlar ve uzun yıllar sessizce ilerler. Aşağıdaki faktörlerden bir veya daha fazlasına sahipseniz, kardiyovasküler risk değerlendirmesi yaptırmanız önerilir:
Değiştirilemez Risk Faktörleri#
- Yaş: Erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaş üzeri olmak riski artırır.
- Cinsiyet: Erkeklerde risk genellikle kadınlara göre daha erken yaşlarda başlar. Ancak menopoz sonrası kadınlarda risk erkeklere yaklaşır.
- Aile Öyküsü (Genetik): Birinci derece akrabalarda (anne, baba, kardeş) erken yaşta (erkeklerde <55, kadınlarda <65) kalp krizi veya ani ölüm öyküsü olması güçlü bir risk faktörüdür.
Değiştirilebilir Risk Faktörleri#
- Sigara Kullanımı: En önemli önlenebilir ölüm nedenidir.
- Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon): Kontrolsüz kan basıncı damar iç duvarına hasar verir.
- Hiperlipidemi (Kolesterol Yüksekliği): Yüksek LDL ve düşük HDL, damar tıkanıklığına zemin hazırlar.
- Diyabet (Şeker Hastalığı): Diyabet hastaları, kalp hastalığı açısından yüksek risk grubunda kabul edilir.
- Obezite ve Aşırı Kilo: Özellikle karın çevresindeki yağlanma metabolik sendrom göstergesidir.
- Fiziksel Hareketsizlik: Sedanter yaşam tarzı.
- Sağlıksız Beslenme: İşlenmiş gıdalar, aşırı tuz ve doymuş yağ tüketimi.
- Stres ve Psikososyal Faktörler: Depresyon, anksiyete ve sosyal izolasyon.
Kardiyovasküler Risk Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?#
Kardiyoloji polikliniğinde yapılan detaylı bir değerlendirme ile “Kalp Yaşınız” ve önümüzdeki 10 yıl içinde kalp krizi veya inme geçirme riskiniz hesaplanabilir.
1. Detaylı Anamnez ve Fizik Muayene#
Hastanın şikayetleri, özgeçmişi ve soygeçmişi sorgulanır. Kan basıncı her iki koldan ölçülür, nabız ve kalp oskültasyonu (dinleme) yapılır.
2. Laboratuvar Testleri#
- Lipid Profili: Total Kolesterol, LDL, HDL, Trigliserid.
- Açlık Kan Şekeri ve HbA1c: Diyabet taraması için.
- Böbrek Fonksiyon Testleri: Kreatinin, eGFR.
- hs-CRP: Vücuttaki inflamasyon (yangı) düzeyini gösteren, damar sertliği riskini belirlemede kullanılan hassas bir belirteç.
- Lipoprotein(a): Genetik riski belirlemede kullanılan özel bir kan yağı parametresi.
3. İleri Tanı Yöntemleri (Gerekli Görüldüğünde)#
- EKG (Elektrokardiyografi): Kalp ritmini ve elektriksel aktivitesini değerlendirir.
- Efor Testi: Egzersiz sırasında kalbin beslenmesini kontrol eder.
- Ekokardiyografi: Kalp kapaklarını ve kasılma gücünü inceler.
- Karotis (Şah Damarı) Doppleri: Şah damarındaki kalınlaşma, vücuttaki genel damar sertliğinin bir göstergesi olabilir.
- Koroner Kalsiyum Skoru (BT): Kalp damarlarındaki kireçlenme oranını ölçerek risk düzeyini belirler.
Kardiyovasküler Korunma Stratejileri#
Riskanalizi sonrası kişiye özel bir “Yol Haritası” belirlenir. Bu harita üç temel basamaktan oluşur.
Adım 1: Yaşam Tarzı Değişiklikleri (En Önemli Basamak)#
- Sigaranın Bırakılması: Kardiyovasküler riskin azaltılmasında en etkili tekil müdahaledir.
- Sağlıklı Beslenme (Akdeniz Diyeti): Sebze, meyve, baklagiller, balık ve zeytinyağı ağırlıklı beslenme. Tuz tüketiminin günde 5 gram (1 çay kaşığı) ile sınırlandırılması.
- Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta tempolu yürüyüş veya 75 dakika tempolu egzersiz.
- Kilo Kontrolü: Vücut Kitle İndeksinin (VKİ) 20-25 aralığında tutulması ve bel çevresinin (Erkek <94cm, Kadın <80cm) inceltilmesi.
Adım 2: Risk Faktörlerinin Medikal Yönetimi#
Yaşam tarzı değişikliklerinin yeterli olmadığı durumlarda, hekim kontrolünde ilaç tedavileri uygulanır.
- Hipertansiyon Kontrolü: Hedef kan basıncı genellikle 130/80 mmHg’nin altıdır (hastanın yaşına ve ek hastalıklarına göre değişebilir).
- Lipid Yönetimi: Bireyin risk grubuna göre LDL kolesterol hedefleri belirlenir (Örn: Çok yüksek riskli hastalarda LDL < 55 mg/dL). Statinler bu konuda en sık kullanılan ilaçlardır.
- Diyabet Yönetimi: Kan şekerinin sıkı kontrolü ve kardiyovasküler koruyuculuğu kanıtlanmış yeni nesil diyabet ilaçlarının kullanımı.
Adım 3: İlaçla Koruyucu Tedaviler#
- Antiplatelet (Kan Sulandırıcı) Tedavi: Özellikle stent takılmış veya kalp krizi geçirmiş hastalarda (sekonder koruma) hayati öneme sahiptir. Primer kurumada (hastalık yokken) ise kullanımı tartışmalıdır ve sadece hekim kararı ile çok yüksek riskli hastalarda düşünülür.
Neden Düzenli Kontrol?#
Kardiyovasküler hastalıklar genellikle sinsi ilerler. Tansiyonunuz yükseldiğinde veya kolesterolünüz arttığında bunu hissetmeyebilirsiniz. Bu nedenle, hiçbir şikayetiniz olmasa bile:
- 40 yaşından itibaren: Yılda bir kez kalp sağlığı kontrolü (Check-up).
- Yüksek risk grubundaysanız: Hekiminizin belirleyeceği daha sık aralıklarla (3-6 ayda bir) takip önerilir.
Sık Sorulan Sorular#
Kardiyovasküler (Kalp-Damar) koruma nedir?
Kardiyovasküler risk nasıl hesaplanır?
Kimler kardiyovasküler risk değerlendirmesi yaptırmalıdır?
Koruyucu tedavide hangi ilaçlar kullanılır?
Sadece diyet ve spor kalp hastalığını önler mi?
Stres kalp sağlığını nasıl etkiler?
Sigarayı bırakmak riski ne kadar azaltır?
Alkol kullanımı kalp sağlığı için riskli midir?
İletişim ve Danışma#
Kardiyovasküler riskinizi öğrenmek, mevcut kalp sağlığınızı korumak ve size özel bir koruma programı oluşturulması için bir kardiyoloji uzmanına başvurmanız hayati önem taşır. Sağlığınız, en değerli varlığınızdır.
WhatsApp ile Hızlı İletişim📍 Avrasya Hospital - Beştelsiz Mah. 101. Sokak No:107, Zeytinburnu, İstanbul
📞 Telefon: +90 212 665 50 50 (Dahili: 4012)
Bu sayfa içeriği, güncel Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) ve Amerikan Kalp Cemiyeti (AHA) kılavuzları referans alınarak bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır.