Hipertansiyon, tıbbi adıyla arteriyel hipertansiyon, halk arasında “yüksek tansiyon” olarak bilinen ve dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir sağlık sorunudur. Türkiye’de yetişkin nüfusun yaklaşık %30’u hipertansiyon hastası olup, bunların önemli bir kısmı tanı almamış veya yetersiz tedavi görmektedir. Sessiz katil olarak da bilinen bu durum, kontrol altına alınmazsa kalp krizi, inme, böbrek yetmezliği ve görme kaybı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Hipertansiyon Nedir?#
Hipertansiyon, kan basıncının sürekli olarak normal değerlerin üzerinde seyretmesi durumudur. Kan basıncı, kanın damar duvarlarına uyguladığı basınç olarak tanımlanır ve iki değerle ölçülür:
- Sistolik basınç (üst değer): Kalp kasıldığında arterlerdeki basınç
- Diyastolik basınç (alt değer): Kalp gevşediğinde arterlerdeki basınç
Amerikan Kalp Derneği ve Avrupa Kardiyoloji Derneği’nin güncel kılavuzlarına göre kan basıncı sınıflandırması şu şekildedir:
| Kategori | Sistolik (mmHg) | Diyastolik (mmHg) |
|---|---|---|
| Normal | <120 | ve <80 |
| Yüksek-Normal | 120-129 | ve <80 |
| Evre 1 Hipertansiyon | 130-139 | veya 80-89 |
| Evre 2 Hipertansiyon | ≥140 | veya ≥90 |
| Hipertansif Kriz | >180 | ve/veya >120 |
Hipertansiyon Belirtileri#
Hipertansiyonun “sessiz katil” olarak adlandırılmasının nedeni, çoğu zaman belirgin bir belirti vermeden yıllarca vücuda zarar verebilmesidir. Ancak bazı hastalarda şu belirtiler görülebilir:
- Sabah saatlerinde özellikle ense bölgesinde baş ağrısı
- Baş dönmesi ve sersemlik hissi
- Bulanık görme veya görme değişiklikleri
- Nefes darlığı, özellikle efor sonrası
- Göğüs ağrısı veya rahatsızlık
- Çarpıntı hissi
- Burun kanaması
- Yorgunluk ve halsizlik
Kritik Uyarı: Şiddetli baş ağrısı, göğüs ağrısı, nefes darlığı, görme kaybı veya konuşma güçlüğü gibi belirtiler hipertansif acil durumu işaret edebilir ve derhal tıbbi müdahale gerektirir.
Hipertansiyon Nedenleri#
Hipertansiyon, nedene göre iki ana kategoriye ayrılır:
Primer (Esansiyel) Hipertansiyon#
Tüm hipertansiyon vakalarının %90-95’ini oluşturur. Belirli bir neden saptanamaz, ancak aşağıdaki faktörler rol oynar:
- Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
- İleri yaş (damar elastikiyetinin azalması)
- Aşırı tuz tüketimi
- Obezite ve hareketsiz yaşam
- Stres ve anksiyete
- Alkol ve sigara kullanımı
Sekonder Hipertansiyon#
Tüm vakaların %5-10’unu oluşturur ve altta yatan başka bir hastalığa bağlıdır:
- Böbrek hastalıkları (renal arter stenozu, glomerülonefrit)
- Hormonal bozukluklar (hiperaldosteronizm, feokromositoma, Cushing sendromu)
- Uyku apnesi
- Tiroid hastalıkları
- Bazı ilaçlar (doğum kontrol hapları, NSAİİ’ler, steroidler)
- Konjenital damar anomalileri (aort koarktasyonu)
Tanı Yöntemleri#
Hipertansiyon tanısı, tek bir ölçüme dayalı olarak konulamaz. Doğru tanı için kapsamlı bir değerlendirme gereklidir:
Kan Basıncı Ölçümleri#
- Muayenehane ölçümü: Farklı günlerde en az iki ayrı ölçüm
- Ambulatuar kan basıncı monitorizasyonu (ABPM): 24 saat boyunca otomatik ölçüm - “altın standart”
- Ev ölçümleri: Hastanın evde düzenli ölçüm yapması
Laboratuvar Tetkikleri#
- Tam kan sayımı
- Açlık kan şekeri ve HbA1c
- Lipid profili
- Böbrek fonksiyon testleri (üre, kreatinin, GFR)
- Elektrolit değerleri (sodyum, potasyum)
- İdrar analizi ve mikroalbüminüri
- Tiroid fonksiyon testleri
Görüntüleme ve Ek Tetkikler#
- Elektrokardiyografi (EKG): Sol ventrikül hipertrofisi değerlendirmesi
- Ekokardiyografi: Kalp yapısı ve fonksiyonlarının detaylı incelenmesi
- Göz dibi muayenesi: Hipertansif retinopati değerlendirmesi
- Renal doppler ultrasonografi: Böbrek arterlerinin değerlendirilmesi
- Karotis doppler: Ateroskleroz değerlendirmesi
Tedavi Yaklaşımlarımız#
Hipertansiyon tedavisinde amaç, kan basıncını hedef değerlere düşürerek organ hasarını önlemek ve kardiyovasküler riski azaltmaktır. Tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde ilaç tedavisini içerir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri#
İlaç tedavisinin temelini oluşturan yaşam tarzı modifikasyonları, tek başına hafif hipertansiyonu kontrol altına alabilir:
Beslenme (DASH Diyeti)
- Tuz alımını günde 5 gram altına düşürme
- Potasyum açısından zengin meyve ve sebze tüketimi
- Tam tahıllı ürünler
- Az yağlı süt ürünleri
- Kırmızı et ve işlenmiş gıdaların azaltılması
Fiziksel Aktivite
- Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta aerobik egzersiz
- Yürüyüş, yüzme, bisiklet gibi aktiviteler
- Kademeli olarak artan egzersiz programı
Kilo Kontrolü
- Ideal vücut kitle indeksi hedefi: 18.5-24.9 kg/m²
- Her 1 kg kilo kaybı yaklaşık 1 mmHg tansiyon düşüşü sağlar
Stres Yönetimi
- Düzenli uyku (7-8 saat)
- Meditasyon ve gevşeme teknikleri
- Hobiler ve sosyal aktiviteler
Zararlı Alışkanlıkların Bırakılması
- Sigaranın tamamen bırakılması
- Alkol tüketiminin sınırlandırılması
İlaç Tedavisi#
Yaşam tarzı değişikliklerine rağmen kan basıncı kontrol altına alınamıyorsa veya yüksek riskli hastalarda ilaç tedavisi gereklidir. Modern antihipertansif ilaçlar güvenli ve etkilidir.
Birinci Basamak İlaçlar:
- ACE inhibitörleri (enalapril, ramipril, lisinopril)
- Anjiyotensin reseptör blokerleri (ARB) (losartan, valsartan, irbesartan)
- Kalsiyum kanal blokerleri (amlodipin, nifedipin)
- Tiazid diüretikler (hidroklorotiyazid, indapamid)
İkinci Basamak ve Kombinasyon Tedavileri:
- Beta blokerler (metoprolol, bisoprolol)
- Aldosteron antagonistleri (spironolakton)
- Alfa blokerler
- Direkt vazodilatörler
İlaç seçimi, hastanın yaşı, eşlik eden hastalıkları ve organ hasarı durumuna göre kişiselleştirilir.
Dirençli Hipertansiyon Tedavisi#
Üç farklı sınıftan ilaç kullanımına rağmen kan basıncı kontrol altına alınamıyorsa “dirençli hipertansiyon” söz konusudur. Bu durumda:
- İlaç uyumunun değerlendirilmesi
- Sekonder nedenlerin araştırılması
- Aldosteron antagonisti eklenmesi
- Renal denervasyon (uygun vakalarda)
Komplikasyonlar ve Organ Hasarı#
Kontrol altına alınmayan hipertansiyon, zamanla birçok organda hasar oluşturur:
- Kalp: Sol ventrikül hipertrofisi, kalp yetmezliği, koroner arter hastalığı
- Beyin: İnme, geçici iskemik atak, vasküler demans
- Böbrekler: Kronik böbrek hastalığı, böbrek yetmezliği
- Gözler: Hipertansif retinopati, görme kaybı
- Periferik arterler: Periferik arter hastalığı, anevrizma
Sık Sorulan Sorular#
Hipertansiyon ilaçlarını ömür boyu kullanmak zorunda mıyım?
Tansiyonum normal olduktan sonra ilacı bırakabilir miyim?
Tansiyon ilaçları yan etki yapar mı?
Evde tansiyon ölçümü yapmalı mıyım?
Stres tansiyonu ne kadar etkiler?
Randevu ve İletişim#
Tansiyon kontrolü veya hipertansiyon tedavisi için randevu almak isterseniz:
📍 Avrasya Hospital - Beştelsiz Mah. 101. Sokak No:107, Zeytinburnu, İstanbul
📞 Telefon: +90 212 665 50 50 (Dahili: 4012)
Bu içerik Doç. Dr. Habib Çil tarafından hazırlanmış olup, genel bilgilendirme amaçlıdır. Kesin tanı ve tedavi için mutlaka bir kardiyoloji uzmanına başvurunuz.
İlgili Kardiyovasküler Tedaviler#
Hipertansiyon ile bağlantılı diğer tedaviler:
- Koroner Arter Hastalığı - Koroner arter hastalığı
- Kalp Yetmezliği - Kalp yetmezliği tedavisi
- Renal Arter Stenozu - Böbrek damarı darlığı
- Ekokardiyografi - Kalp ultrasonografisi
- EKG - Elektrokardiyografi