FFR (Fraksiyonel Akım Rezervi), koroner arter darlıklarının fonksiyonel önemini değerlendiren ileri tanısal yöntemdir.
FFR Nedir?#
FFR (Fractional Flow Reserve), koroner darlık distalindeki maksimum miyokardiyal kan akımının, normal koşullarda olması gereken maksimum akıma oranıdır.
Hesaplama:
$$FFR = \frac{P_d}{P_a}$$
- Pd: Darlık distalindeki basınç
- Pa: Aortik basınç
- Koşul: Maksimal hiperemi sırasında ölçülür
Normal değer: FFR = 1.0 (darlık yok)
FFR’nin Önemi#
Anatomik vs Fonksiyonel Değerlendirme#
Anjiyografik darlık derecesi her zaman fonksiyonel önemi yansıtmaz:
| Anatomik Darlık | FFR ≤0.80 Sıklığı |
|---|---|
| %50-70 | ~%35 |
| %70-90 | ~%80 |
| >%90 | ~%95 |
Klinik Sonuç: Orta dereceli darlıkların çoğu fonksiyonel olarak anlamlı değildir.
FFR Endikasyonları#
Primer Endikasyonlar#
1. Orta Dereceli Darlıklar:
- Anatomik olarak %40-70 darlık
- Anjiyografik belirsizlik
- Non-invaziv testlerle uyumsuzluk
2. Çoklu Damar Hastalığı:
- Hangi lezyonların tedavi edileceğine karar
- Complete vs Incomplete revaskularizasyon
- Tedavi önceliği belirleme
3. Sol Ana Koroner Hastalık:
- Ostial/shaft lezyonları
- Belirsiz anjiyografik bulgular
4. Seri Lezyonlar:
- Birden fazla darlığın değerlendirilmesi
- Her lezyonun katkısının belirlenmesi
Özel Durumlar#
- Diyabetik hastalar
- Post-CABG hasta değerlendirmesi
- Miyokard infarktüsü sonrası
- Tekrarlayan semptomlar
FFR İşlem Süreci#
Hazırlık#
- Standart koroner anjiyografi erişimi
- Antikoagülasyon
- 6Fr veya 5Fr kılavuz kateter
Ekipman#
Basınç Teli:
- 0.014" çapında
- Distal sensör
- Optik veya piezoelektrik
Hiperemi Ajanları:
- İntravenöz adenozin: 140 μg/kg/dk
- İntrakoroner adenozin: 100-200 μg
- Regadenoson: Tek bolus
İşlem Adımları#
- Kalibrasyon: Basınç telinin aortik basınçla eşitlenmesi
- Tel ilerletme: Darlığın 2-3 cm distaline
- Hiperemi indüksiyonu: Adenozin verilmesi
- Ölçüm: Stabil Pd/Pa oranı kaydı
- Pullback: Opsiyonel, seri lezyonlarda
FFR Değer Yorumlama#
| FFR Değeri | Yorum | Önerilen Tedavi |
|---|---|---|
| >0.85 | Darlık anlamlı değil | Medikal tedavi |
| 0.81-0.85 | Gri bölge | Klinik kararla |
| ≤0.80 | Anlamlı darlık | Revaskülarizasyon |
| ≤0.75 | Kesin anlamlı | Stent/CABG |
FFR Kanıt Temeli#
Landmark Çalışmalar#
FAME Çalışması (2009):
- FFR-kılavuzlu vs Anjiyografi-kılavuzlu PCI
- 2 yıllık MACE: %17.9 vs %22.4
- Daha az stent, daha iyi sonuç
FAME 2 Çalışması (2012):
- FFR ≤0.80: PCI vs Medikal tedavi
- Acil revaskülarizasyon: %1.6 vs %11.1
- Çalışma erken sonlandırıldı
DEFER Çalışması (2007):
- FFR >0.75 → Stent erteleme
- 15 yıl takip: Ertelenen grupta güvenlik kanıtlandı
Kılavuz Önerileri#
ESC/EACTS 2018:
- FFR ile iskemi kanıtlama: Class I, Level A
- Çoklu damar hastalığında: Class I, Level A
ACC/AHA 2021:
- Orta dereceli darlıklarda: Class IIa
FFR Alternatifleri#
iFR (Instantaneous Wave-Free Ratio)#
Adenozin gerektirmez:
- Diyastolik dalga-serbest dönemde ölçüm
- Eşdeğer tanısal doğruluk
- Daha kısa işlem süresi
Karar eşiği: iFR ≤0.89 → Revaskülarizasyon
QFR (Quantitative Flow Ratio)#
- Anjiyografiden hesaplanan FFR
- Wire gerektirmez
- Tahmini FFR değeri
RFR (Resting Full-Cycle Ratio)#
- İstirahat sırasında ölçüm
- Adenozin gereksiz
- iFR benzeri sonuçlar
FFR Sınırlamaları#
Teknik Sınırlamalar#
- Mikrosirküler disfonksiyon varlığı
- Yüksek sol ventrikül basıncı
- Ciddi taşikardi
- Diffüz hastalık
Klinik Sınırlamalar#
- Akut MI’da güvenilirlik azalır
- Bypass greftlerinde standardizasyon yok
- Aort stenoz varlığı
FFR vs IVUS#
| Özellik | FFR | IVUS |
|---|---|---|
| Değerlendirme | Fonksiyonel | Anatomik |
| Hiperemi | Gerekir | Gerekmez |
| Plak analizi | Yok | Detaylı |
| Stent optimizasyonu | Dolaylı | Direkt |
| Tedavi kararı | Net eşik | Yoruma bağlı |
Optimal Yaklaşım: FFR ile tedavi kararı + IVUS ile stent optimizasyonu
FFR Komplikasyonları#
Adenozin İlişkili (Geçici)#
- Göğüs sıkışması
- Dispne
- Flushing
- Bradikardi/AV blok
Wire İlişkili (Nadir)#
- Koroner spazm
- Diseksiyon
- Wire kırılması
Sık Sorulan Sorular#
FFR nedir?
FFR değeri ne anlama gelir?
FFR işlemi nasıl yapılır?
FFR anjiyografiden farkı nedir?
FFR güvenli mi?
Randevu ve İletişim#
FFR ölçümü ve fonksiyonel koroner değerlendirme için randevu almak isterseniz:
📍 Avrasya Hospital - Beştelsiz Mah. 101. Sokak No:107, Zeytinburnu, İstanbul
📞 Telefon: +90 212 665 50 50 (Dahili: 4012)
Bu içerik Doç. Dr. Habib Çil tarafından hazırlanmış olup, genel bilgilendirme amaçlıdır. Kesin tanı ve tedavi için mutlaka bir kardiyoloji uzmanına başvurunuz.
İlgili Koroner Değerlendirme Hizmetleri#
FFR ile bağlantılı diğer hizmetler:
- Koroner Anjiyografi - Tanısal koroner görüntüleme
- IVUS - Damar içi ultrason
- Koroner Stentleme - Damar açma işlemi
- Bifurkasyon Girişimi - Dallanma bölgesi tedavisi
- CTO Girişimi - Kronik total oklüzyon açma