Bu içerik, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı mevzuatına ve tıbbi etik kurallara uygun olarak, toplum sağlığını korumak ve bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Herhangi bir tanı, tedavi garantisi veya yönlendirme içermez. En doğru bilgi için yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Dizüstü damar tıkanıklığı, femoropopliteal arter segmentinin ateroskleroz nedeniyle daralması veya tıkanmasıdır. Bu bölge, periferik arter hastalığının en sık görüldüğü lokalizasyondur.
Femoropopliteal Arter Anatomisi#
Femoropopliteal segment, bacağın en uzun arter bölgesidir ve mekanik strese en çok maruz kalan damarlardır.
Anatomik Yapı:
Dış İliak Arter
↓
Ana Femoral Arter
↓
┌──┴──┐
↓ ↓
Derin Yüzeyel
Femoral Femoral Arter
(Profunda) (SFA)
↓
Popliteal Arter
↓
┌─────┼─────┐
↓ ↓ ↓
Anterior Tibio- Posterior
Tibial peroneal Tibial
Segment Uzunlukları:
- Yüzeyel femoral arter (SFA): ~30-40 cm
- Popliteal arter: ~15-20 cm
- Toplam femoropopliteal segment: ~50 cm
Neden Femoropopliteal Bölge En Çok Etkilenir?#
Mekanik Faktörler#
- Adduktor kanal: SFA’nın en dar geçiş noktası
- Fleksiyon stresi: Diz bükülmesinde tekrarlayan travma
- Uzun segment: Ateroskleroz için geniş yüzey alanı
Risk Faktörleri#
| Risk Faktörü | Etki |
|---|---|
| Sigara | En önemli risk faktörü |
| Diyabet | Diffüz hastalık paterni |
| Hipertansiyon | Endotel hasarı |
| Hiperlipidemi | Plak oluşumu |
| Yaş >50 | Progresif süreç |
Dizüstü Damar Tıkanıklığı Belirtileri#
Fontaine Sınıflaması#
| Evre | Bulgular |
|---|---|
| Evre I | Asemptomatik |
| Evre IIa | Klodikasyon >200 m |
| Evre IIb | Klodikasyon <200 m |
| Evre III | İstirahat ağrısı |
| Evre IV | Ülser/Gangren |
Tipik Semptomlar#
Klodikasyon (Aralıklı Topallama):
- Yürürken baldır veya uyluk ağrısı
- Dinlenince 2-5 dakikada düzelir
- Belirli bir mesafede başlar
- Yokuş/merdivende daha erken
İleri Evre Belirtiler:
- Gece ağrısı (bacak aşağı sarkıtınca azalır)
- Ayakta soğukluk
- Trofik değişiklikler (tüy dökülmesi, tırnak kalınlaşması)
- İyileşmeyen yaralar
Tanı Yöntemleri#
Fizik Muayene#
- Femoral ve popliteal nabız palpasyonu
- ABI (Ankle-Brachial Index) ölçümü
- Kapiller dolum zamanı
ABI Değerlendirmesi:
| ABI Değeri | Yorum |
|---|---|
| 0.91-1.30 | Normal |
| 0.71-0.90 | Hafif PAH |
| 0.41-0.70 | Orta PAH |
| ≤0.40 | Ağır PAH/Kritik iskemi |
Görüntüleme#
Doppler Ultrason:
- İlk basamak tetkik
- Non-invaziv
- Akım hızları ve stenoz derecesi
BT Anjiyografi:
- Detaylı anatomik harita
- Kalsifikasyon değerlendirmesi
- Tedavi planlaması
DSA (Dijital Subtraksiyon Anjiyografi):
- Altın standart
- Aynı seansta tedavi imkanı
TASC II Sınıflandırması (Femoropopliteal)#
| TASC | Lezyon Tipi | Tedavi |
|---|---|---|
| A | Tek stenoz ≤10 cm, tek oklüzyon ≤5 cm | Endovasküler |
| B | Çoklu stenoz, tek oklüzyon ≤15 cm | Endovasküler |
| C | Çoklu stenoz/oklüzyon >15 cm | Endovasküler/Cerrahi |
| D | Kronik total oklüzyon (CFA veya SFA tamamı) | Cerrahi (öncelikle) |
Endovasküler Tedavi Seçenekleri#
1. Balon Anjiyoplasti (PTA)#
Konvansiyonel Balon:
- Kısa lezyonlar için
- Düşük maliyet
- Restenoz riski: %40-60 (1 yıl)
İlaç Kaplı Balon (DCB):
- Paklitaksel veya Sirolimus kaplı
- Neointimal hiperplaziyi önler
- Restenoz riski: %15-25 (1 yıl)
- Tercih edilen yöntem
2. Stentleme#
Self-Expanding Nitinol Stent:
- Uzun segment hastalık
- Fleksibilite avantajı
- 1 yıllık açıklık: %70-80
İlaç Kaplı Stent (DES):
- En iyi uzun dönem sonuçlar
- Restenoz riski düşük
- Maliyet yüksek
İnterwoven Stent:
- Yeni nesil teknoloji
- Fraktür direnci yüksek
- Diz bölgesi için uygun
3. Aterektomi#
Plak çıkarma teknikleri:
| Tip | Mekanizma | Endikasyon |
|---|---|---|
| Rotasyonel | Plak parçalama | Kalsifiye lezyon |
| Directional | Plak kesme | Eksantrik plak |
| Orbital | Orbital aşındırma | Ağır kalsifikasyon |
| Lazer | Foto-ablasyon | Stent içi restenoz |
4. Kronik Total Oklüzyon (CTO) Geçişi#
Teknikler:
- Antegrad yaklaşım (ipsilateral)
- Retrograd yaklaşım (tibial arterlerden)
- Subintimal anjiyoplasti (SAFARI tekniği)
Başarı oranı: %80-95 (deneyimli merkezlerde)
Tedavi Algoritması#
Dizüstü Damar Tıkanıklığı Tanısı
↓
Yaşam tarzı değişikliği + Medikal tedavi
↓
Semptom devam?
↙ ↘
Hayır Evet
↓ ↓
Takip Lezyon değerlendirmesi
↓
┌─────┼─────┐
↓ ↓ ↓
<10 cm 10-25 cm >25 cm
↓ ↓ ↓
DCB DCB/DES Cerrahi düşün
Tedavi Sonuçları#
Primer Açıklık Oranları#
| Tedavi Yöntemi | 1 Yıl | 2 Yıl |
|---|---|---|
| Balon anjiyoplasti | %50-60 | %40-50 |
| İlaç kaplı balon | %75-85 | %65-75 |
| Çıplak stent | %65-75 | %55-65 |
| İlaç kaplı stent | %80-90 | %70-80 |
Klinik İyileşme#
- Klodikasyon mesafesi: 2-4 kat artış
- Yaşam kalitesi: Belirgin düzelme
- Ekstremite kurtarma: >95%
Komplikasyonlar ve Yönetimi#
Erken Komplikasyonlar#
| Komplikasyon | Sıklık | Yönetim |
|---|---|---|
| Diseksiyon | %5-10 | Stentleme |
| Perforasyon | <%1 | Uzun balon/Covered stent |
| Distal emboli | %1-2 | Aspirasyon/Tromboliz |
| Erişim yeri komplikasyonu | %3-5 | Kompresyon |
Geç Komplikasyonlar#
- Restenoz: En sık sorun, DCB/DES ile azaltılır
- Stent fraktürü: Özellikle diz bölgesinde
- Tromboz: Antiplatelet uyumsuzluğunda
Medikal Tedavi#
Tüm Hastalarda#
- Aspirin: 100 mg/gün (ömür boyu)
- Klopidogrel: 75 mg/gün (en az 6 ay)
- Statin: LDL <70 mg/dL hedefi
- ACE inhibitörü: Vasküler koruma
- Sigarayı bırakma: Zorunlu
Egzersiz Programı#
- Gözetimli yürüme programı
- Haftada 3 gün, 30-45 dakika
- Klodikasyon eşiğine kadar yürüme
- 3-6 ayda belirgin fayda
Cerrahi Tedavi#
Endikasyonlar#
- TASC D lezyonlar
- Başarısız endovasküler girişim
- Genç, aktif hastalar (uzun dönem açıklık için)
Cerrahi Seçenekler#
- Femoral-popliteal bypass: Safen ven veya sentetik greft
- Femoral endarterektomi: Lokalize hastalık
- Hibrit prosedür: İliak stent + Femoral bypass
Takip Protokolü#
Düzenli Kontroller#
| Dönem | Değerlendirme |
|---|---|
| 1. ay | Klinik + ABI |
| 3. ay | Doppler US |
| 6. ay | Doppler US + ABI |
| 12. ay | Klinik + Doppler US |
| Sonrası | 6 ayda bir |
Uyarı Belirtileri#
- Yürüme mesafesinde azalma
- Yeni başlayan istirahat ağrısı
- Ayakta soğukluk/renk değişikliği
Sık Sorulan Sorular#
Dizüstü damar tıkanıklığı nedir?
Dizüstü damar tıkanıklığı belirtileri nelerdir?
Femoropopliteal arter tıkanıklığı nasıl tedavi edilir?
Dizüstü stentleme başarı oranı nedir?
Tedavi sonrası ne zaman yürüyebilirim?
Randevu ve İletişim#
Dizüstü damar tıkanıklığı değerlendirmesi ve tedavisi için randevu almak isterseniz:
📍 Avrasya Hospital - Beştelsiz Mah. 101. Sokak No:107, Zeytinburnu, İstanbul
📞 Telefon: +90 212 665 50 50 (Dahili: 4012)
Bu içerik Doç. Dr. Habib Çil tarafından hazırlanmış olup, genel bilgilendirme amaçlıdır. Kesin tanı ve tedavi için mutlaka bir kardiyoloji uzmanına başvurunuz.
İlgili Periferik Girişimler#
Dizüstü damar tıkanıklığı tedavisi ile bağlantılı diğer hizmetler:
- Dizaltı Damar Tıkanıklığı - İnfrapopliteal tedavi
- İliak Arter Tedavisi - Kalça damar tedavisi
- Periferik Anjiyografi - Damar görüntüleme
- Aterektomi - Plak çıkarma
- Kritik Bacak İskemisi - İleri evre tedavi