Perikardit Nedir?#
Perikard, kalbi çevreleyen iki katlı ince bir zardır. Bu zarın iç tabakası kalp kasına yapışıkken, dış tabakası biraz daha gevşektir. İki tabaka arasında az miktarda sıvı bulunur ve bu sıvı kalbin rahatça kasılıp gevşemesini sağlar.
Perikardit, bu zarın iltihaplanması durumudur. İltihap sonucunda perikard tabakaları şişer, birbirine sürtünür ve karakteristik göğüs ağrısına neden olur. Bazı durumlarda iki tabaka arasında normalden fazla sıvı birikir (perikard efüzyonu) ve bu durum kalbin pompalama işlevini olumsuz etkileyebilir.
Perikarditin Önemi#
Perikardit, genellikle iyi seyirli bir hastalık olmasına rağmen, bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
- Perikard efüzyonu: Kalp zarları arasında sıvı birikimi
- Kardiyak tamponad: Biriken sıvının kalbi sıkıştırması (acil durum)
- Konstriktif perikardit: Kronik olgularda kalp zarının kalınlaşıp sertleşmesi
- Tekrarlama riski: Hastaların %15-30’unda perikardit tekrarlayabilir
Perikardit Türleri#
Perikardit, süresine ve seyrine göre farklı türlere ayrılır:
1. Akut Perikardit#
- En sık görülen formdur
- Aniden başlar ve genellikle 4-6 hafta içinde düzelir
- Viral enfeksiyonlardan sonra en sık görülür
- Çoğunlukla iyi prognozludur
2. Uzamış Perikardit#
- 4-6 haftadan uzun sürer ancak 3 ayı geçmez
- Tedaviye dirençli olgularda görülür
- Daha yakın takip gerektirir
3. Tekrarlayan (Rekürren) Perikardit#
- İlk atak iyileştikten sonra 4-6 hafta içinde tekrar ortaya çıkar
- Hastaların %15-30’unda görülür
- Bazı hastalarda yıllarca tekrarlayabilir
- Tedavisi zorlaşabilir
4. Kronik Perikardit#
- 3 aydan uzun süren perikardit
- Nadir görülür
- Altta yatan sistemik hastalıkla ilişkili olabilir
5. Konstriktif Perikardit#
- Perikardın kalınlaşıp sertleşmesi
- Kalbin genişleme yeteneğini kısıtlar
- Kalp yetmezliği belirtilerine neden olur
- Cerrahi tedavi gerekebilir
Perikarditin Nedenleri#
Perikarditin birçok farklı nedeni vardır:
Enfeksiyöz Nedenler#
Viral Enfeksiyonlar (En sık):
- Coxsackie virüs
- Echovirus
- Influenza (grip virüsü)
- COVID-19
- Epstein-Barr virüs
- HIV
Bakteriyel Enfeksiyonlar:
- Tüberküloz (gelişmekte olan ülkelerde önemli)
- Pnömokok
- Stafilokok
- Streptokok
Diğer Enfeksiyonlar:
- Mantar enfeksiyonları
- Paraziter enfeksiyonlar
Enfeksiyöz Olmayan Nedenler#
Otoimmün Hastalıklar:
- Sistemik lupus eritematozus (SLE)
- Romatoid artrit
- Sjögren sendromu
- Skleroderma
- Vaskülitler
Metabolik Nedenler:
- Üremi (böbrek yetmezliği)
- Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması)
Kalp ve Göğüs Kaynaklı:
- Kalp krizi sonrası (Dressler sendromu)
- Kalp ameliyatı sonrası (postoperatif perikardit)
- Kalp kateterizasyonu komplikasyonu
- Göğüs travması
Diğer Nedenler:
- Kanser (akciğer, meme kanseri metastazları, lenfoma)
- Radyasyon tedavisi
- Bazı ilaçlar (hidralazin, prokainamid, izoniazid)
- İdiyopatik (neden bulunamaz, %80-90 oranında)
Perikarditin Belirtileri#
Perikarditin en belirgin belirtisi göğüs ağrısıdır, ancak diğer belirtiler de eşlik edebilir:
Göğüs Ağrısı Özellikleri#
- Keskin ve batıcı: Kalp krizi ağrısından farklı olarak keskin karakterde
- Nefes ile artan: Derin nefes almakla şiddetlenir
- Pozisyonla değişen: Öne eğilmekle azalır, sırt üstü yatmakla artar
- Omuz ve sırta yayılan: Sol omuza ve sırta yayılabilir
- Yutkunma ile artan: Bazen yutkunmakla da artar
Diğer Belirtiler#
- Ateş: Özellikle enfeksiyöz perikarditte
- Halsizlik: Genel yorgunluk ve kırgınlık
- Öksürük: Kuru öksürük
- Çarpıntı: Kalp ritim bozuklukları
- Nefes darlığı: Perikard efüzyonu varsa
Ciddi Belirtiler (Acil Müdahale Gerektirir)#
- Şiddetli, keskin göğüs ağrısı
- Ciddi nefes darlığı
- Bayılma veya bayılacak gibi olma
- Tansiyon düşmesi belirtileri
Risk Faktörleri#
Perikardit gelişme riskini artıran faktörler:
Enfeksiyon ve Bağışıklık#
- Yakın zamanda geçirilen viral enfeksiyon
- Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı
- HIV enfeksiyonu
- Otoimmün hastalık tanısı
Kalp ve Göğüs İle İlgili#
- Yakın zamanda geçirilen kalp krizi
- Kalp ameliyatı sonrası dönem
- Göğüs bölgesine travma
- Göğüs bölgesine radyoterapi
Diğer Faktörler#
- Erkek cinsiyet (hafifçe daha sık)
- Genç ve orta yaş grubu
- Böbrek yetmezliği
- Kanser öyküsü
Tanı Yöntemleri#
Perikardit tanısı, klinik değerlendirme ve çeşitli testlerle konur:
Fizik Muayene#
- Perikard sürtünme sesi: Stetoskopla dinlenen karakteristik “cızırtı” sesi
- Tanı için en spesifik bulgudur
- Her hastada duyulmayabilir
- Perikard efüzyonunda kaybolur
Elektrokardiyogram (EKG)#
Perikardit tanısında önemli bir testtir:
- Evre I: Yaygın ST elevasyonu ve PR depresyonu
- Evre II: ST ve PR normal dönüşü
- Evre III: Yaygın T dalga inversiyonu
- Evre IV: Normal EKG’ye dönüş
Kan Testleri#
- İnflamasyon belirteçleri: CRP ve sedimentasyon yüksekliği
- Kardiyak enzimler: Troponin hafif yükselebilir (miyoperikardit)
- Tam kan sayımı: Lökositoz (beyaz küre yüksekliği)
- Böbrek ve tiroid fonksiyonları
- Otoimmün belirteçler: Şüphe durumunda
Ekokardiyografi#
- Perikard efüzyonu tespiti ve miktarı
- Kardiyak tamponad belirtileri
- Kalp fonksiyonlarının değerlendirilmesi
- Konstriktif perikardit bulguları
Göğüs Röntgeni#
- Kalp siluetinin büyümesi (efüzyon varlığında)
- Akciğer patolojilerinin değerlendirilmesi
- Tüberküloz şüphesinde önemli
Kardiyak MR ve BT#
- Perikard kalınlaşması tespiti
- İnflamasyon ve fibrozis değerlendirmesi
- Konstriktif perikardit tanısında yardımcı
- Tümör veya diğer patolojilerin tespiti
Perikardiyosentez#
- Perikard sıvısının iğne ile alınması
- Hem tanısal hem de tedavi amaçlı
- Sıvı analizi (enfeksiyon, kanser araştırması)
- Tamponad tedavisinde hayat kurtarıcı
Tedavi Yaklaşımları#
Perikardit tedavisi, altta yatan nedene ve hastalığın şiddetine göre planlanır:
1. Genel Önlemler#
- Fiziksel aktivite kısıtlaması: Akut dönemde dinlenme önerilir
- Egzersiz, belirtiler düzelene kadar sınırlandırılmalı
- Sporcularda en az 3 ay egzersiz kısıtlaması
- Yatak istirahati genellikle gerekmez
2. İlaç Tedavisi#
Birinci Basamak Tedavi:
Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ): İbuprofen, aspirin, indometazin
1-2 hafta boyunca yüksek dozda başlanır
Semptomlar düzelince doz azaltılır
Mide koruyucu ilaç birlikte verilir
Kolşisin: NSAİİ ile birlikte verilir
Tekrarlama oranını %50 azaltır
3 ay süreyle kullanılır
İlk atak tedavisinde de önerilir
İkinci Basamak Tedavi (Dirençli Olgularda):
- Kortikosteroidler: Prednizolon
- NSAİİ ve kolşisine yanıt vermeyenlerde
- Otoimmün hastalık varlığında
- Yavaş doz azaltımı önemli (ani kesilmemeli)
Diğer İlaçlar:
- Azatioprin, IVIG: Tekrarlayan dirençli vakalarda
- Anakinra: IL-1 blokajı, yeni tedavi seçeneği
- Ağrı kesiciler: Semptom kontrolü için
3. Spesifik Nedenin Tedavisi#
- Bakteriyel enfeksiyonda antibiyotik
- Tüberkülozda antitüberküloz tedavi
- Üremik perikarditte diyaliz
- Hipotiroidide tiroid hormon replasmanı
- Kanser kaynaklı perikarditte onkolojik tedavi
4. Girişimsel ve Cerrahi Tedavi#
Perikardiyosentez:
- Kardiyak tamponad tedavisi
- Büyük efüzyonların boşaltılması
- Tanısal amaçlı sıvı örneği alınması
Perikardiyal Pencere:
- Tekrarlayan efüzyonlarda
- Sıvının sürekli boşalması için açıklık oluşturulması
- Cerrahi veya perkütan yöntemle
Perikardiyektomi:
- Konstriktif perikarditte standart tedavi
- Perikardın cerrahi olarak çıkarılması
- Yüksek riskli bir ameliyattır
Komplikasyonlar#
Perikardit bazı durumlarda komplikasyonlara yol açabilir:
Perikard Efüzyonu#
- Kalp zarları arasında sıvı birikimi
- Hafif efüzyonlar çoğunlukla belirti vermez
- Büyük efüzyonlar nefes darlığına neden olabilir
- Ekokardiyografi ile takip edilir
Kardiyak Tamponad#
- Acil bir durumdur!
- Biriken sıvı kalbi sıkıştırır
- Kalbin pompalama yeteneği bozulur
- Tansiyon düşmesi, nabız zayıflaması, boyun venlerinde dolgunluk
- Acil perikardiyosentez gerektirir
Konstriktif Perikardit#
- Kronik inflamasyon sonucu gelişir
- Perikard kalınlaşır ve sertleşir
- Kalp yeterince genişleyemez
- Kalp yetmezliği belirtileri ortaya çıkar
- Cerrahi tedavi (perikardiyektomi) gerekebilir
Yaşam Tarzı Önerileri#
Perikardit tedavisi sırasında dikkat edilmesi gerekenler:
Dinlenme ve Aktivite#
- Akut dönemde fiziksel aktiviteyi azaltın
- Semptomlar geçene kadar yoğun egzersizden kaçının
- Sporcularda 3 ay egzersiz kısıtlaması
- Aktiviteye kademeli olarak geri dönün
İlaç Kullanımı#
- İlaçlarınızı düzenli ve tam dozda kullanın
- Mide koruyucu ilaçları ihmal etmeyin
- Semptomlar düzelse bile tedaviyi erken kesmeyin
- Doktorunuzla görüşmeden ilaç dozu değiştirmeyin
Takip#
- Düzenli kardiyoloji kontrollerine gidin
- Belirtilerdeki değişiklikleri not alın
- Tekrarlama belirtilerini tanıyın
- Kontrol EKG ve ekokardiyografi yaptırın
Sık Sorulan Sorular (SSS)#
Perikardit tehlikeli midir?
Perikardit kalp krizinden nasıl ayırt edilir?
Perikardit tekrarlar mı?
Perikardit bulaşıcı mıdır?
Perikardit ne kadar sürer?
Perikarditte spor yapabilir miyim?
Perikardit hamilelikte görülür mü?
Perikardit için ameliyat gerekir mi?
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?#
Aşağıdaki durumlarda gecikmeden tıbbi yardım alın:
- Keskin, nefes almakla artan göğüs ağrısı
- Ateş eşliğinde göğüs ağrısı
- Nefes darlığı
- Bayılma veya bayılacak gibi olma
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı
- Bacaklarda şişlik
- Daha önce geçirilmiş perikarditin belirtilerinin tekrarlaması
Özellikle yakın zamanda viral enfeksiyon geçirdiyseniz veya kalp ameliyatı olduysa, göğüs ağrısı şikayetiniz ciddiye alınmalıdır. Erken tanı ve tedavi, komplikasyonları önlemek için kritik öneme sahiptir.
Perikardit hakkında sorularınız varsa veya değerlendirme için randevu almak istiyorsanız, benimle iletişime geçebilirsiniz.