Atriyal Fibrilasyon (AF) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Atriyal Fibrilasyon Nedir?

#

Atriyal fibrilasyon, kalbin üst odacıkları olan atriyumların düzensiz ve genellikle çok hızlı (dakikada 300-600 atım) elektriksel aktivite göstermesidir. Bu kaotik elektriksel sinyaller, kalbin alt odacıklarına (ventriküller) düzensiz olarak iletilir ve sonuç olarak kalp atışları düzensiz ve genellikle hızlı olur.

Normal bir kalpte, sinüs düğümü adı verilen doğal kalp pili düzenli elektriksel sinyaller üretir. Bu sinyaller önce atriyumları, sonra ventrikülleri uyararak kalbin düzenli ve koordineli kasılmasını sağlar. AF’de ise atriyumlarda birden fazla noktadan kaotik elektriksel sinyaller üretilir, bu da atriyumların titreşmesine (fibrilasyon) neden olur.

AF’nin Önemi

#

AF, sadece rahatsız edici bir belirti değil, ciddi sağlık sonuçları olan bir durumdur:

• İnme riski: AF’li hastalarda inme riski 5 kat artar
• Kalp yetmezliği: Uzun süreli AF, kalp kasını zayıflatabilir
• Yaşam kalitesi: Çarpıntı, yorgunluk ve nefes darlığı günlük yaşamı etkiler
• Mortalite: Tedavi edilmezse ölüm riskini artırır

Atriyal Fibrilasyonun Türleri

#

AF, süresine ve davranışına göre farklı kategorilere ayrılır:

1. Paroksismal AF

#

• Kendiliğinden başlar ve 7 gün içinde (genellikle 48 saat içinde) kendiliğinden sonlanır
• Ataklar arasında normal ritim (sinüs ritmi) vardır
• Zamanla kalıcı AF’ye dönüşebilir

2. Persistan AF

#

• 7 günden uzun sürer
• Kendiliğinden sonlanmaz, tedavi gerektirir
• Kardiyoversiyon (elektriksel veya ilaçla) ile normal ritme döndürülebilir

3. Uzun Süreli Persistan AF

#

• 12 aydan uzun süren AF
• Ritim kontrolü hala denenebilir
• Tedavi daha zorlaşır

4. Kalıcı (Permanent) AF

#

• Hasta ve hekim normal ritme dönmeyi hedeflememektedir
• Hız kontrolü ve inme önleme tedavisi uygulanır
• Ritim kontrolü girişimleri bırakılmıştır

Atriyal Fibrilasyonun Belirtileri

#

AF belirtileri kişiden kişiye büyük farklılık gösterir. Bazı hastalar hiçbir belirti hissetmezken, bazıları ciddi şikayetler yaşar:

Yaygın Belirtiler

#

• Çarpıntı: Kalbin hızlı, düzensiz veya “çırpınır” gibi atması
• Yorgunluk: Olağandışı halsizlik ve enerji kaybı
• Nefes darlığı: Özellikle efor sırasında
• Baş dönmesi: Sersemlik hissi
• Göğüs rahatsızlığı: Göğüste baskı veya sıkışma hissi
• Egzersiz intoleransı: Fiziksel aktivite kapasitesinde azalma

Ciddi Belirtiler (Acil Müdahale Gerektirir)

#

• Şiddetli göğüs ağrısı
• Nefes alamama
• Bayılma veya bayılacak gibi olma
• Yüz, kol veya bacakta ani güçsüzlük veya uyuşma (inme belirtisi)
• Konuşma güçlüğü

Sessiz AF

#

Hastaların yaklaşık %30’unda AF hiçbir belirti vermez. Bu “sessiz AF” genellikle rutin muayene, EKG veya başka bir nedenle yapılan tetkikler sırasında tesadüfen keşfedilir. Sessiz AF de aynı inme riskini taşır, bu nedenle düzenli sağlık kontrolleri önemlidir.

Risk Faktörleri

#

AF gelişme riskini artıran birçok faktör vardır:

Değiştirilemez Risk Faktörleri

#

• Yaş: 65 yaş üzerinde risk belirgin şekilde artar
• Cinsiyet: Erkeklerde daha sık görülür, ancak kadınlarda inme riski daha yüksektir
• Aile öyküsü: Birinci derece akrabada AF öyküsü riski artırır
• Genetik faktörler: Bazı gen varyantları yatkınlık oluşturur

Değiştirilebilir Risk Faktörleri

#

• Hipertansiyon: En önemli risk faktörü
• Obezite: Vücut kitle indeksi arttıkça risk artar
• Uyku apnesi: Obstrüktif uyku apnesi AF riskini 2-4 kat artırır
• Alkol tüketimi: Özellikle aşırı alkol (“holiday heart syndrome”)
• Sigara: Damar hastalığı ve AF riskini artırır
• Fiziksel inaktivite: Hareketsiz yaşam tarzı
• Stres: Kronik stres ve anksiyete

Eşlik Eden Hastalıklar

#

• Kalp kapak hastalıkları: Özellikle mitral kapak hastalığı
• Koroner arter hastalığı: Kalp krizi geçirmiş hastalar
• Kalp yetmezliği: AF hem neden hem de sonuç olabilir
• Tiroid hastalıkları: Özellikle hipertiroidi
• Diyabet: Tip 2 diyabet AF riskini artırır
• Kronik böbrek hastalığı

Atriyal Fibrilasyonun Komplikasyonları

#

AF tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

İnme (Felç)

#

AF’nin en korkulan komplikasyonudur. Atriyumlar düzgün kasılmadığında, kan buralarda birikir ve pıhtı oluşabilir. Bu pıhtı kan dolaşımına karışıp beyne giderse inmeye neden olur.

• AF’li hastalarda inme riski 5 kat artar
• AF kaynaklı inmeler genellikle daha ağır seyreder
• Kalıcı sakatlık ve ölüm riski yüksektir
• Antikoagülan tedavi ile risk büyük ölçüde azaltılabilir

Kalp Yetmezliği

#

Uzun süreli hızlı ve düzensiz kalp atışları, kalp kasını yorar ve zayıflatır:

• Taşikardiye bağlı kardiyomiyopati gelişebilir
• Kalbin pompalama gücü azalır
• Nefes darlığı, ödem ve yorgunluk artar
• Hız kontrolü ile düzelebilir

Bilişsel Bozukluk

#

AF, beyin sağlığını da etkiler:

• Sessiz beyin enfarktüsleri (mikro inmeler)
• Vasküler demans riski artar
• Hafıza ve konsantrasyon sorunları
• Bilişsel gerileme

Tanı Yöntemleri

#

AF tanısı, düzensiz kalp ritminin belgelenmesine dayanır:

Elektrokardiyogram (EKG)

#

• Tanının altın standardı
• P dalgalarının yokluğu ve düzensiz R-R aralıkları
• Paroksismal AF’de normal EKG çıkabilir

Holter Monitörizasyonu

#

• 24-48 saat sürekli EKG kaydı
• Aralıklı AF ataklarını yakalamak için
• Semptomlarla ritim korelasyonu

Olay Kaydedici (Event Recorder)

#

• 2-4 hafta taşınabilir
• Hasta semptom hissettiğinde aktive eder
• Nadir atakları yakalamak için ideal

İmplante Edilebilir Loop Recorder

#

• Cilt altına yerleştirilen küçük cihaz
• 3 yıla kadar sürekli izleme
• Kriptojenik inme sonrası AF araştırması

Ekokardiyografi

#

• Kalp yapısı ve fonksiyonunu değerlendirir
• Sol atriyum boyutu (AF’de genellikle genişlemiş)
• Kapak hastalıkları
• Sol ventrikül fonksiyonu

Transözofageal Ekokardiyografi (TEE)

#

• Yemek borusundan yapılan ultrason
• Sol atriyum appendiksinde pıhtı araştırması
• Kardiyoversiyon öncesi gerekebilir

Laboratuvar Testleri

#

• Tiroid fonksiyon testleri (TSH)
• Böbrek fonksiyonları
• Elektrolit düzeyleri
• Tam kan sayımı
• Karaciğer fonksiyonları

Tedavi Yaklaşımları

#

AF tedavisi üç ana hedefe yöneliktir:

1. İnme önleme (antikoagülasyon)
2. Ritim kontrolü (normal ritme dönme)
3. Hız kontrolü (kalp hızını yavaşlatma)

1. İnme Önleme (Antikoagülan Tedavi)

#

AF’li hastaların çoğunda kan sulandırıcı tedavi gerekir. İnme riski CHA₂DS₂-VASc skoru ile değerlendirilir:

CHA₂DS₂-VASc Skoru:

• C: Konjestif kalp yetmezliği (1 puan)
• H: Hipertansiyon (1 puan)
• A₂: Yaş ≥75 (2 puan)
• D: Diyabet (1 puan)
• S₂: İnme/TİA öyküsü (2 puan)
• V: Vasküler hastalık (1 puan)
• A: Yaş 65-74 (1 puan)
• Sc: Kadın cinsiyet (1 puan)

Antikoagülan Seçenekleri:

Yeni Nesil Oral Antikoagülanlar (NOAC):

• Dabigatran (Pradaxa)
• Rivaroksaban (Xarelto)
• Apiksaban (Eliquis)
• Edoksaban (Lixiana)

Avantajları: Sabit doz, düzenli kan testi gerektirmez, daha az beyin kanaması

Varfarin (Coumadin):

• Vitamin K antagonisti
• Düzenli INR takibi gerekir (hedef 2-3)
• Mekanik kapak hastalarında tercih edilir

2. Ritim Kontrolü

#

Normal sinüs ritmini geri kazanmayı ve korumayı hedefler:

Kardiyoversiyon:

• Elektriksel kardiyoversiyon: Anestezi altında elektrik şoku
• Farmakolojik kardiyoversiyon: İlaçla ritim düzeltme (amiodaron, flekainid, propafenon)

Antiaritmik İlaçlar:

• Amiodaron: En etkili, ancak yan etkileri fazla
• Flekainid/Propafenon: Yapısal kalp hastalığı olmayanlarda
• Sotalol: Beta bloker + antiaritmik etki
• Dronedaron: Amiodaron benzeri, daha az yan etki

Kateter Ablasyonu:

• Pulmoner ven izolasyonu
• AF’yi tetikleyen odakların yakılması
• Başarı oranı: %70-80 (paroksismal AF’de daha yüksek)
• İlaç tedavisine dirençli hastalarda önerilir
• Genç, semptomatik hastalarda ilk seçenek olabilir

3. Hız Kontrolü

#

Kalp hızını kontrol altına almayı hedefler (genellikle <110/dk):

İlaçlar:

• Beta blokerler: Metoprolol, bisoprolol, karvedilol
• Kalsiyum kanal blokerleri: Diltiazem, verapamil
• Digoksin: Özellikle kalp yetmezliğinde
• Amiodaron: Diğer ilaçlar yetersiz kaldığında

AV Düğüm Ablasyonu + Kalp Pili:

• İlaçlara dirençli hastalarda
• AV düğüm ablasyonu ile kalp bloku oluşturulur
• Kalıcı kalp pili takılır
• Hız kontrolü %100 sağlanır

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

#

AF yönetiminde yaşam tarzı değişiklikleri kritik öneme sahiptir:

Kilo Kontrolü

#

• Her 1 birim BMI düşüşü AF yükünü azaltır
• %10 kilo kaybı AF ataklarını belirgin azaltır
• Obezite cerrahisi bazı hastalarda AF’yi ortadan kaldırabilir

Alkol Kısıtlaması

#

• Alkol AF ataklarını tetikleyebilir
• Günlük 1-2 kadehten fazla tüketmemek
• Bazı hastalarda tamamen bırakmak gerekebilir

Egzersiz

#

• Düzenli orta şiddette egzersiz önerilir
• Aşırı dayanıklılık egzersizi AF riskini artırabilir
• Haftada 150 dakika orta şiddette aktivite

Uyku Apnesi Tedavisi

#

• CPAP tedavisi AF kontrolünü iyileştirir
• Ablasyon başarısını artırır
• Uyku çalışması yapılmalı

Stres Yönetimi

#

• Meditasyon ve yoga
• Derin nefes egzersizleri
• Psikolojik destek

Sık Sorulan Sorular (SSS)

#

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

#

Aşağıdaki durumlarda gecikmeden tıbbi yardım alın:

• Yeni başlayan veya kötüleşen çarpıntı
• Göğüs ağrısı veya baskı hissi
• Nefes darlığı
• Baş dönmesi veya bayılma
• Olağandışı yorgunluk
• İnme belirtileri (yüzde düşme, kol güçsüzlüğü, konuşma bozukluğu)

Düzenli kardiyoloji takibi, AF’nin başarılı yönetimi için şarttır. Erken tanı ve tedavi, komplikasyonları önler ve yaşam kalitesini korur.

Atriyal fibrilasyon hakkında sorularınız varsa veya değerlendirme için randevu almak istiyorsanız, benimle iletişime geçebilirsiniz.