Aort Anevrizması: Belirtileri, Tanısı ve Modern Tedavi Yöntemleri

Aort Anevrizması Nedir?

#

Aort, kalpten çıkan ve vücuda oksijenlenmiş kanı dağıtan ana atardamardır. Aortun duvarı üç tabakadan oluşur: intima (iç tabaka), media (orta tabaka) ve adventisya (dış tabaka). Aort anevrizması, bu duvar tabakalarında zayıflama sonucu aortun normal çapının en az %50 oranında genişlemesidir.

Aortun Anatomik Bölümleri

#

Çıkan Aort: Kalpten çıkan ilk segment, koroner arterlerin kaynağı.

Aort Arkı: Beyin ve kollara dallar veren kavisli bölüm.

İnen Torasik Aort: Göğüs boşluğundaki aşağı doğru seyir.

Abdominal Aort: Diyafram altında karın boşluğundaki bölüm.

Anevrizma Türleri

#

Şekline Göre:

• Fusiform (İğsi): Tüm çevre boyunca simetrik genişleme
• Sakküler (Kese şeklinde): Duvarın bir bölgesinde asimetrik çıkıntı

Lokasyonuna Göre:

• Torasik Aort Anevrizması (TAA): Göğüs bölgesindeki aortu tutar
• Abdominal Aort Anevrizması (AAA): Karın bölgesindeki aortu tutar (%75-80)
• Torakoabdominal Aort Anevrizması: Her iki bölgeyi de içerir

Aort Anevrizması Nedenleri ve Risk Faktörleri

#

Yapısal ve Genetik Nedenler

#

Bağ Dokusu Hastalıkları:

• Marfan sendromu
• Ehlers-Danlos sendromu (vasküler tip)
• Loeys-Dietz sendromu

Ailesel Yatkınlık:

• Birinci derece akrabalarda anevrizma öyküsü
• Genetik polimorfizmler (FBN1, TGFBR1/2 genleri)

Edinsel Nedenler

#

Ateroskleroz (Damar Sertliği):

• En sık neden (%80-90)
• Lipid birikimi, inflamasyon, düz kas hücre kaybı
• Özellikle abdominal aort anevrizması ile güçlü ilişki

Hipertansiyon:

• Kronik basınç yüklenmesi
• Medial tabakada dejenerasyon
• Anevrizma büyümesini hızlandırıcı etki

Enfeksiyonlar (Mikotik Anevrizma):

• Bakteriyel endokardit komplikasyonu
• Salmonella, Staphylococcus aureus
• Hızlı ilerleme ve rüptür riski

Travma:

• Künt veya penetran yaralanmalar
• Motorlu araç kazaları, yüksekten düşme
• Psödoanevrizma gelişimi

Vaskülitler:

• Dev hücreli arterit
• Takayasu arteriti
• Behçet hastalığı

Risk Faktörleri

#

Değiştirilemez Risk Faktörleri:

• Yaş: 65 yaş üzerinde risk artar
• Cinsiyet: Erkeklerde 4-5 kat daha sık
• Genetik: Aile öyküsü (risk 2-4 kat artar)
• Irk/Etnisite: Beyaz ırkta daha sık

Değiştirilebilir Risk Faktörleri:

• Sigara: En güçlü risk faktörü (risk 5-6 kat artar)
• Hipertansiyon: Kontrolsüz yüksek tansiyon
• Hiperkolesterolemi: Yüksek LDL, düşük HDL
• Obezite: Vücut kitle indeksi >30
• Hareketsiz Yaşam: Fiziksel aktivite eksikliği

Aort Anevrizması Belirtileri

#

Asemptomatik Dönem

#

Anevrizmaların büyük çoğunluğu (%70-80) belirti vermez. Tesadüfen yapılan görüntüleme incelemelerinde veya rutin kontrollerde saptanır.

Torasik Aort Anevrizması Belirtileri

#

Bası Bulguları:

• Trakea ve bronşlara bası: Öksürük, nefes darlığı, stridor
• Özofagusa bası: Yutma güçlüğü (disfaji)
• Rekürren larengeal sinir basısı: Ses kısıklığı
• Süperior vena kava basısı: Yüz ve boyunda şişlik

Ağrı:

• Göğüs ağrısı (sıklıkla sırtına yayılır)
• Keskin, yırtılma hissi veren ağrı (disseksiyon şüphesi)
• Sürekli, künt ağrı (büyüyen anevrizma)

Diğer Belirtiler:

• Aort yetmezliği (üfürüm, nefes darlığı)
• Pıhtı atması (embolizm) sonucu inme veya iskemi

Abdominal Aort Anevrizması Belirtileri

#

Erken Dönem:

• Çoğunlukla asemptomatik
• Karında nabız hissi
• Hafif karın veya sırt ağrısı

İleri Dönem:

• Belirgin karın ağrısı (sırta yayılabilir)
• Ele gelen kitle (özellikle zayıf hastalarda)
• İştahsızlık, bulantı (gastrointestinal bası)

Acil Belirtiler (Rüptür Öncesi veya Rüptür):

• Ani, şiddetli karın/sırt ağrısı (“yırtılma hissi”)
• Hipotansiyon, taşikardi
• Senkop (bayılma)
• Şok bulguları (soğuk terleme, solukluk, bilinç değişikliği)

Tanı Yöntemleri

#

Fizik Muayene

#

Abdominal Aort Anevrizması:

• Palpasyonla genişlemiş, pulsatile kitle
• Üfürüm (oskültasyonla)
• Distal nabızların değerlendirilmesi

Torasik Aort Anevrizması:

• Göğüs duvarında asimetri
• Üfürüm (aort yetmezliği)
• Fokal nörolojik defisit (emboli)

Görüntüleme Yöntemleri

#

Ultrasonografi (USG):

• Abdominal aort anevrizması tarama ve takibinde altın standart
• Non-invaziv, radyasyonsuz, ucuz
• Çap ölçümü, trombus varlığı
• Sınırlı torasik görüntüleme

Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi (BT Anjiyo):

• Tanı ve tedavi planlamasında en değerli yöntem
• 3 boyutlu rekonstrüksiyon imkanı
• Anevrizma çapı, uzunluğu, boynu, ilişkili damarlar
• Endovasküler tedavi planlaması için ölçümler
• Kontrast madde ve radyasyon maruziyeti dezavantajı

Manyetik Rezonans Anjiyografi (MR Anjiyo):

• Radyasyonsuz alternatif
• Kontrastsız (TOF) veya kontrastlı teknikler
• Bağ dokusu hastalıklarında duvar özelliklerini gösterebilir
• Metal implantlar, klostrofobi kısıtlamaları

Transözofageal Ekokardiyografi (TEE):

• Torasik aort değerlendirmesinde detaylı görüntüleme
• Aort kapağı ve çıkan aort segmenti için ideal
• İnvaziv, sedasyon gerektiren bir yöntem

Konvansiyonel Anjiyografi:

• Artık tanıdan çok tedavi sırasında kullanılır
• Hemodinamik değerlendirme imkanı
• İnvaziv, kontrast madde riski

Tarama Önerileri

#

Abdominal Aort Anevrizması:

• USPSTF Önerisi: 65-75 yaş arası hayatında en az 100 sigara içmiş erkeklerde tek seferlik ultrasonografi taraması
• ACC/AHA Önerisi: 65-75 yaş erkek sigara içenler veya aile öyküsü olanlar; 65-75 yaş kadın sigara içenler veya aile öyküsü olanlar
• Aile Öyküsü: Birinci derece akrabasında AAA olanlarda 65 yaşta tarama

Torasik Aort Anevrizması:

• Marfan sendromu, Ehlers-Danlos veya diğer bağ dokusu hastalığı olanlarda düzenli ekokardiyografi/TEE
• Biküspid aort kapağı olan hastalar
• Aile öyküsü olanlar

Tedavi Yaklaşımları

#

Tedavi kararı anevrizma özelliklerine, hastanın klinik durumuna ve risk faktörlerine göre bireyselleştirilir.

Medikal Tedavi ve Takip

#

Küçük Anevrizmalar (AAA <5.5 cm, TAA <5.5-6.0 cm):

• Düzenli görüntüleme takibi
• BT veya USG ile 6-12 ayda bir çap ölçümü
• Büyüme hızı >0.5 cm/yıl ise daha sık takip

Risk Faktörü Modifikasyonu:

• Sigara Bırakma: En kritik müdahale
• Kan Basıncı Kontrolü: Hedef <130/80 mmHg
• Statin Tedavisi: LDL <70 mg/dL (plak stabilizasyonu)
• Beta Blokerler: Marfan sendromunda progresyonu yavaşlatma
• ACE İnhibitörleri/ARB: Bağ dokusu hastalıklarında TGF-β inhibisyonu

Cerrahi Tedavi Endikasyonları

#

Mutlak Endikasyonlar:

• Semptomatik anevrizma (ağrı, bası bulguları)
• Rüptür veya yırtılma şüphesi
• Hızlı büyüme (>0.5 cm/6 ay)
• Abdominal aort anevrizması ≥5.5 cm (erkek), ≥5.0 cm (kadın)
• Torasik aort anevrizması ≥5.5-6.0 cm (bağ dokusu hastalığı yoksa)

Göreceli Endikasyonlar:

• Aile öyküsünde rüptür
• Kadın hastalar (daha yüksek rüptür riski)
• Anevrizma morfolojisi (sakküler, asimetrik)
• Genç hasta (yaşam beklentisi uzun)

Açık Cerrahi Onarım

#

Abdominal Aort Anevrizması:

• Transperitoneal veya retroperitoneal yaklaşım
• Anevrizma açılıp greft ile değiştirilmesi
• %95-98 başarı oranı
• Hastanede kalış: 5-10 gün
• Tam iyileşme: 6-12 hafta

Torasik Aort Anevrizması:

• Sternotomi veya torakotomi
• Sıklıkla kardiyopulmoner bypass gerektirir
• Hipodermik sirkülasyon arrest (beyin koruması)
• Spinal koruma teknikleri (CSF drenajı)

Endovasküler Tedaviler

#

EVAR (Endovasküler Anevrizma Onarımı):

• Abdominal aort anevrizmasında minimal invaziv alternatif
• Kasık arterlerinden girilerek stent-greft yerleştirilmesi
• Anestezi: Genellikle spinal/epidural
• Hastanede kalış: 2-3 gün
• İyileşme: 2-4 hafta
• Uzun dönem takip gerektirir (endoleak kontrolü)

TEVAR (Torasik Endovasküler Aort Onarımı):

• Torasik aort anevrizmalarında endovasküler yaklaşım
• Daha kompleks anatomik gereksinimler
• Spinal iskemi riski (daha yüksek)
• Sol subklavian arter kapsama durumunda karotis-subklavian bypass gerekebilir

Karışık/Hibrid Prosedürler:

• Açık cerrahi + endovasküler kombinasyonları
• Ark anevrizmalarında debranching + TEVAR
• Torakoabdominal anevrizmalarda visceral debranching + EVAR

Yeni Teknolojiler ve Gelişmeler

#

Dallı ve Fenestreli Stent-Greftler:

• Kompleks anatomili hastalarda EVAR/TEVAR uygulanabilirliğini artırır
• Böbrek, mezenterik, ark dallarını koruma
• Kişiye özel (custom-made) üretim

Flow Diverter Stentler:

• Sakküler anevrizmalarda
• Anevrizma boynundan kan akışını yönlendirerek trombus oluşumunu sağlama

Biyolojik Greftler ve Doku Mühendisliği:

• Enfeksiyonlu (mikotik) anevrizmalar
• Homogreft veya bovine/perikard greftler

Komplikasyonlar ve Yönetimi

#

Açık Cerrahi Komplikasyonları

#

Erken Dönem:

• Kanama, enfeksiyon
• Kalp krizi, aritmi
• Akut böbrek yetmezliği
• Spinal iskemi (parapleji riski %5-8 torakoabdominal)
• Kolon iskemisi (inferior mezenterik arter kapsanması)

Geç Dönem:

• Greft enfeksiyonu
• Aortoenterik fistül
• Anastomoz anevrizması
• Greft tıkanıklığı

Endovasküler Tedavi Komplikasyonları

#

Endoleak (Stent-Greft Çevresinde Kan Sızıntısı):

• Tip I: Proksimal/distal uç sızıntısı (acil müdahale)
• Tip II: Lumbar/inferior mezenterik arterden retrograd akım (takip)
• Tip III: Stent-greft bileşen ayrılması (müdahale)
• Tip IV: Greft porozitesi (kendiliğinden düzelir)
• Tip V: Endotansiyon (çap artışı, sızıntı yok)

Diğer Komplikasyonlar:

• Stent migrasyonu, kırılması
• Akses arter yaralanması (dissection, rüptür)
• Renal arter örtülmesi (böbrek yetmezliği)
• Spinal iskemi (TEVAR’da %3-10)
• Mikroemboli (mavi ayak sendromu)

Rüptür ve Disseksiyon

#

Aort Disseksiyonu:

• Aort duvar tabakalarının ayrılması
• Stanford sınıflaması (Tip A: çıkan aort tutulumu - acil cerrahi; Tip B: sadece desenden aort - medikal/endovasküler)
• Ani yırtılma hissi veren ağrı
• Organ malperfüzyonu (böbrek, barsak, ekstremite)

Rüptür Yönetimi:

• Acil hemodinamik stabilizasyon
• Kan transfüzyonu protokolleri
• Acil EVAR veya açık cerrahi
• Mortalite: %80-90 (rüptür sonrası hastane öncesi), %40-50 (cerrahi müdahale ile)

Takip ve Yaşam Tarzı Önerileri

#

Tedavi Sonrası Takip

#

EVAR/TEVAR Sonrası:

• 30 gün: Klinik değerlendirme, BT anjiyo
• 6 ay, 12 ay: BT anjiyo
• Sonrası yıllık: BT anjiyo veya USG/Duplex
• Endoleak, migrasyon, anevrizma boyutu takibi

Açık Cerrahi Sonrası:

• 30 gün: Klinik değerlendirme
• 6 ay, 12 ay: USG/BT (greft fonksiyonu, anastomoz)
• Sonrası 2-3 yılda bir: Görüntüleme

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

#

Egzersiz Önerileri:

• Düzenli orta şiddette aerobik egzersiz (yürüyüş, yüzme)
• Ağırlık kaldırmaktan kaçınma (özellikle Valsalva manevrası)
• Kan basıncını ani yükselten aktivitelerden sakınma

Beslenme:

• Akdeniz diyeti (zeytinyağı, sebze, meyve, balık)
• Tuz kısıtlaması (<5 g/gün)
• Doymuş yağ ve kolesterol sınırlaması

İlaç Uyumu:

• Antihipertansif ilaçların düzenli kullanımı
• Statin tedavisi (plak stabilizasyonu)
• Antiagregan tedavi (stent varlığında)

Düzenli Kontroller:

• Kan basıncı takibi (evde ölçüm)
• Lipid profili, böbrek fonksiyon testleri
• Kardiyoloji/vasküler cerrahi takibi

Sık Sorulan Sorular (SSS)

#

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

#

Aşağıdaki durumlarda vakit kaybetmeden tıbbi yardım alın:

1. Yeni başlayan veya değişen ağrı: Göğüs, sırt veya karında ağrı
2. Nefes darlığı, öksürük, ses kısıklığı
3. Yutma güçlüğü
4. Karında nabız hissi veya kitle
5. Ani şiddetli ağrı (rüptür/disseksiyon şüphesi)
6. Baş dönmesi, bayılma, şok bulguları
7. Ailede aort anevrizması veya rüptür öyküsü varsa tarama için
8. Sigara öyküsü + 65 yaş üzeri erkek bireylerde tarama

Özellikle yüksek risk grubundaysanız (sigara, hipertansiyon, aile öyküsü), düzenli kardiyovasküler değerlendirme yaptırmanız erken tanı ve komplikasyonları önleme açısından kritik öneme sahiptir.

Randevu Alın

#

Aort anevrizması değerlendirmesi, taraması veya tedavi seçenekleri hakkında bilgi almak için randevu oluşturabilirsiniz.